توان تن , حس امنیت و آرامش در هر لحظه
توان تن , حس امنیت و آرامش در هر لحظه
آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های اسکلتی‌عضلانی است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر کرده است. در گذشته تصور می‌شد که این بیماری بیشتر به دلیل افزایش سن یا فعالیت بدنی شدید ایجاد می‌شود، اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد عامل ژنتیک در بروز آرتروز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
دانشمندان دریافته‌اند که برخی از ژن‌ها در بدن انسان مستقیماً در عملکرد سلول‌های غضروفی، واکنش‌های التهابی و ترمیم مفاصل دخیل‌اند. این بدان معناست که حتی اگر فردی سبک زندگی سالمی داشته باشد، در صورت داشتن ژن‌های خاص، احتمال ابتلا به آرتروز در او بیشتر است. با این حال، سبک زندگی، تغذیه، ورزش و استفاده از محصولات ارتوپدی مناسب می‌تواند اثر این ژن‌ها را تا حد زیادی کنترل و حتی خنثی کند.
آرتروز نوعی بیماری مزمن مفصلی است که در آن غضروف بین استخوان‌ها به مرور زمان تحلیل می‌رود. در نتیجه، استخوان‌ها به‌طور مستقیم روی یکدیگر ساییده می‌شوند و این اصطکاک منجر به درد، التهاب و محدودیت حرکتی می‌شود.
دلایل متعددی برای بروز آرتروز وجود دارد، از جمله افزایش سن، چاقی، آسیب‌های ورزشی، فعالیت بدنی سنگین، و البته عوامل ژنتیکی که اخیراً بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
مطالعات ژنتیکی نشان می‌دهد که حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از خطر ابتلا به آرتروز می‌تواند به عوامل ژنتیکی نسبت داده شود. ژن‌ها می‌توانند بر کیفیت بافت غضروف، سرعت ترمیم مفاصل، پاسخ‌های التهابی بدن و حتی شکل استخوان‌ها تأثیر بگذارند.
برای مثال، برخی از ژن‌های مرتبط با کلاژن و ماتریکس خارج سلولی در افراد مبتلا به آرتروز عملکرد ضعیف‌تری دارند. این امر باعث می‌شود غضروف‌ها توان بازسازی کمتری داشته باشند و در برابر فشار و اصطکاک روزمره سریع‌تر آسیب ببینند.
در سال ۲۰۲۵، مطالعه‌ای گسترده بر روی بیش از ۸۰۰ هزار نفر در سراسر جهان انجام شد. نتایج این تحقیق منجر به شناسایی ۹۶۲ واریانت ژنتیکی مرتبط با آرتروز شد. از میان آن‌ها، ۶۹ ژن کلیدی مشخص شد که مستقیماً با مسیرهای سلولی و التهابی مفاصل ارتباط دارند و می‌توانند هدف درمان‌های دارویی جدید باشند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که آرتروز تنها یک بیماری مکانیکی نیست، بلکه ترکیبی از زمینه ژنتیکی و واکنش‌های بیولوژیکی بدن است.
آرتروز به‌طور کامل ارثی نیست، اما استعداد ابتلا به آن می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود.
به بیان ساده، ژن‌ها زمینه بروز بیماری را فراهم می‌کنند، اما سبک زندگی است که تعیین می‌کند این ژن‌ها فعال شوند یا نه. فردی که زمینه ژنتیکی آرتروز دارد ولی وزن متعادل، تغذیه مناسب و تحرک کافی دارد، ممکن است هرگز به آرتروز دچار نشود.
در مقابل، فردی که از نظر ژنتیکی سالم است اما دچار اضافه وزن، کم‌تحرکی یا وضعیت بد نشستن است، می‌تواند دچار علائم آرتروز شود.
تأثیر ژنتیک غیرقابل تغییر است، اما تأثیر آن قابل کنترل است. مطالعات نشان داده‌اند که:
کاهش وزن حتی به میزان ۵ تا ۱۰ درصد می‌تواند فشار بر مفاصل زانو را تا نصف کاهش دهد.
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و حرکات کششی منظم موجب تقویت عضلات اطراف مفاصل می‌شود.
استفاده از محصولات ارتوپدی مناسب، مانند کفش‌های طبی یا زانوبندهای حمایتی، از بروز فشارهای اضافی جلوگیری می‌کند و روند تخریب مفصل را کندتر می‌سازد.
در پژوهش منتشرشده توسط دانشگاه آکسفورد و کنسرسیوم بین‌المللی ژنوم مفصل، مشخص شد که بیشتر ژن‌های دخیل در آرتروز بر عملکرد سلول‌های کندروسیت (سلول‌های سازنده غضروف) اثر دارند.
ژن‌هایی مانند COL11A1، GDF5 و SMAD3 از جمله مهم‌ترین ژن‌هایی هستند که در ساختار و ترمیم غضروف نقش کلیدی دارند.
دانشمندان اکنون در حال بررسی داروهایی هستند که بتوانند مسیرهای مولکولی مرتبط با این ژن‌ها را هدف قرار دهند تا از تحلیل غضروف جلوگیری شود. این مسیر، آینده درمان‌های شخصی‌سازی‌شده در آرتروز را شکل می‌دهد.
اگرچه ژن‌ها قابل تغییر نیستند، اما می‌توان با مدیریت سبک زندگی و پیشگیری هدفمند، احتمال بروز یا شدت آرتروز را کاهش داد.
تغذیه نقش مهمی در سلامت مفاصل دارد. رژیم غذایی سرشار از امگا ۳ (ماهی‌های چرب مانند سالمون)، ویتامین D، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند التهاب را کاهش دهد و به بازسازی بافت غضروف کمک کند.
مکمل‌های گلوکوزامین و کندرویتین نیز در بسیاری از بیماران به کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل کمک کرده‌اند.
افزایش وزن یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید آرتروز است. حفظ وزن سالم، فشار روی زانوها و ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
ورزش‌هایی مانند شنا، پیلاتس و تمرینات قدرتی با شدت کم باعث تقویت عضلات اطراف مفاصل می‌شوند و از آن‌ها حمایت می‌کنند.
محصولات ارتوپدی برای کاهش فشار مکانیکی بر مفاصل و حفظ تراز بدن طراحی شده‌اند.
استفاده از زانوبند، کفش طبی، کمربند پشتی یا بالش‌های ارگونومیک می‌تواند از بروز درد جلوگیری کرده و به افرادی که زمینه ژنتیکی آرتروز دارند کمک کند تا فعالیت‌های روزمره خود را بدون درد انجام دهند.
زانوبند طبی: با تثبیت مفصل زانو، از حرکات غیرطبیعی جلوگیری کرده و فشار وزن بدن را کاهش می‌دهد.
کفش طبی: باعث توزیع یکنواخت فشار روی کف پا و مفاصل پا می‌شود. افراد دارای قوس کف پای غیرطبیعی یا اضافه وزن بیشترین سود را از کفش طبی می‌برند.
کمربند طبی: برای کاهش درد پایین کمر و حفظ راستای ستون فقرات مناسب است.
بالش و تشک طبی: حفظ وضعیت صحیح بدن در خواب اهمیت زیادی دارد. بالش‌های مموری فوم تراز گردن و ستون فقرات را حفظ می‌کنند.
مچ‌بند و آرنج‌بند: برای افرادی که از التهاب مفاصل در دست‌ها و آرنج رنج می‌برند، استفاده از این وسایل باعث کاهش حرکات ناگهانی و دردناک می‌شود.
پژوهش‌های ژنتیکی در حال باز کردن مسیرهای جدیدی در درمان آرتروز هستند. داروهای آینده احتمالاً بر اساس ساختار ژنتیکی هر فرد طراحی می‌شوند، به‌گونه‌ای که اثرگذاری و ایمنی بیشتری داشته باشند.
مفهوم “پزشکی شخصی‌سازی‌شده” (Personalized Medicine) به پزشکان اجازه می‌دهد نوع درمان، تغذیه و حتی نوع حمایت فیزیکی (مثل انتخاب محصول ارتوپدی خاص) را مطابق با ژن‌های فرد تنظیم کنند.
در آینده‌ای نزدیک، ترکیب درمان‌های ژنی با ابزارهای ارتوپدی پیشرفته می‌تواند به کنترل کامل آرتروز بدون نیاز به جراحی منجر شود.
آرتروز ترکیبی از ژنتیک و سبک زندگی است. ژن‌ها ممکن است شما را مستعد ابتلا کنند، اما رفتار و انتخاب‌های روزمره تعیین می‌کند که این ژن‌ها فعال شوند یا نه.
با رعایت وزن مناسب، تغذیه سالم، ورزش منظم و استفاده از محصولات ارتوپدی استاندارد، می‌توان اثر ژنتیک را تا حد زیادی کاهش داد و سلامت مفاصل را حفظ کرد.
پیشگیری همیشه آسان‌تر از درمان است؛ آگاهی از ژنتیک، قدم اول برای ساختن آینده‌ای بدون درد است.
